وەزارەتی کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوان

دابينكردنى تێچووى خوێندنە بۆ زيندانیکراو و ڕاگيراوى سياسى، يان يه‌كێک له‌ منداڵه‌كانى زيندانييه‌كه‌، کە لە زانكۆی تایبەتی یان حكومى (به‌ شێوازى پارالێڵ) ده‌خوێنن لە ناو هه‌رێمی کوردستان.

شەهید: هەرکەسێک گیانی خۆی بەختکردبێت لە کاتی بەرخودانی چەکداریی وەک پێشمەرگەیەک یان خەباتی سیاسی وەک بەرگریکردنێک لە مافی پێکهاتەکانی گەلی کوردستان دژ بە ڕژێمە داپلۆسێنەرە یەک لە دوای یەکەکان لە کوردستان و ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم.
بەم شێوەیەی خوارەوە پۆلێندەکرێت:
آ- شەهیدی سەنگەر: هەر کەسێک لە کاتی بەرخودانی چەکداریی وەک پێشمەرگەیەک یان خەباتی سیاسی یان لە دەرەنجامی هەردووکیان، دژ بە ڕژێمە داپلۆسێنەرە یەک لە دوا یەکەکان وەک بەرگریکردنێک لە خاک و گەلی کوردستان شەهیدبووبێت.
ب- شەهیدی جینۆساید: هەرکەسێک شەهید بووبێت لە ئەنجامی تاوانەکانی جینۆساید، لە کاتی تاوانەکانی ئەنفال، بەکارهێنانی چەکی کیمیاوی، جینۆسایدی بارزانییەکان یان کوردە فەیلییەکان، یاخود هەر تاوانێکی تری ئەنجامدراو دژ بە پێکهاتەکانی گەلی کوردستان لە کورد، تورکمان، کلدان، سریان، ئاشورییەکان، ئەرمەنەکان و ئەوانی تر.
ج- شەهیدی هاوڵاتی: هەر کەسێک شەهید بووبێت لە ئەنجامی کارە جەنگییەکان، کارە تیرۆریستییەکان یان کۆچپێکردنی زۆرەملێ، یاخود لە کاتی کۆچڕەوە ملیۆنییەکەی گەلی کوردستان و کۆچ پێکردنەکانی تر.

تۆمارکردنی ناوی زیندانیکراو و ڕاگیراوانی سیاسیی کوردستانە:

زیندانیکراوی سیاسی: ئەو کەسەیە، کە گیرابێت یان زیندانی کرابێت بەهۆی ناڕەزایی دەربڕین دژی ڕژێمە یەک لەدوای یەکەکان لە عێراق، تاکو ٢٠٠٣/٤/٩ی ڕۆژی ڕووخانی ڕژێم لە عێراق، لەسەر ڕادەربڕین و بیروباوەر، ئینتمایی نیشتمانی یان سیاسی، یاخود لایەنگریکردنی ئۆپۆزیسیۆن، یارمەتیدانیان یان بەشداریکردن لە بزوتنەوەی ڕزگاریخوازی کوردستان و بڕیاری حوکمکردنی لە لایەن یەکێک لە دادگاکان، یاخود دەسەڵاتەکانی سەر بە ڕژێمە ناوبراوەکان درابێت.

گیراوی سیاسی: هەر کەسێک گیرابێت، گلدرابێتەوە یان ڕاگیرابێ بەبێ ئەوەی بڕیاری حوکم لەبارەیەوە لە لایەن دادگایەکی تایبەتمەندەوە دەرچووبێت، بەپێی پێناسەی (زیندانی کراوی سیاسی).

بڕینەوەی منحەیەکی خانەنشینی مانگانە بۆیان، دوای پشتڕاستکردنەوەیان و ناساندنیان وەکو زیندانیکراوی سیاسی یان گیراوی سیاسی، کە دیاریدەکرێت بەپێی پەیڕەوی ژمارە (٨)ی ساڵی ٢٠٢٠ تایبەت بە ئیمتیازاتی زیندانیکراو و ڕاگیراوی سیاسی لە کوردستان.

گۆڕینی وارسە لە کاتی کۆچی دوایی وارسی شەهیدان و ئەنفالکراوان، یاخود دابەشکردنی مووچەی شەهیدان و جینۆسایدکراوانە بە یەکسانیی لە نێوان ئەو وارسانەی بەپێی یاسا مافی بوون بە وارسیان هەیە. ئەم خزمەتە لە کاتێکدا پێشکەشدەکرێت کە وارسی شەهید و جینۆسایدکراوان خۆیان داوای بکەن.

خەرجکردنەوە و گرتنە ئەستۆی خزمەتگوزاری کرێی خوێندنە بۆ کچ و کوڕ و هاوسەری شەهیدانی سەنگەر و جینۆساید، کە لە باخچەی منداڵان و قوتابخانە و پەیمانگە و زانکۆکانی ناوخۆی هەرێمی کوردستان دەخوێنن.

دابینکردنی پارچەیەک زەوی بۆ زیندانیکراو و گیراوی سیاسی یان وارسەکانی (هاوسەر، منداڵ، دایک، باوک)، ئەگەر خۆی لە ژیاندا نەمابوو، بە مەبەستی بەکارهێنانی وەک شوێنی نیشتەجێبوون.
ئەم زەوییە ‌بێبەرامبەر پێیدەدرێت و ڕێگر نابێت لە وەرگرتنی پارچە زەوی تر لە لایەن زیندانییەکەوە، واتا بە سوودمەند هەژمار ناکرێت.

بەرکەوتووی چەکی کیمیاوی هەر کەسێکە، کە لە ئەنجامی تاوانی بەکارهێنانی چەکی کیمیاوی لە لایەن ڕژێمە داپڵۆسێنەرە یەک لە دوای یەکەکانی عێراقەوە، لە کوردستان زیانی جەستەییان بەرکەوتبێت و کاریگەرییەکانی بەردەوام بێت.

کەسوکاری شەهیدان و ئەنفالکراوان (دایک، باوک، هاوسەر، کچ، کوڕ، خوشک، برا) و زیندانیکراو و گیراوی سیاسی (ئەوەی منحەی مانگانە وەردەگرێت) لە کرێی پشکنین، چارەسەرکردن و نەشتەرگەری لە نەخۆشخانە و مەڵبەندە تەندروستییەکانی حکومی لە ناو هەرێمدا دەبەخشرێن.

دابینکردنی زەوی نیشتەجێبوون بۆ وارسی شەهیدانی سەنگەر و جینۆسایدکراوان بۆ یەک جار، بە مەبەستی نیشتەجێبوون، ئەم زەوییە نیشتەجێبوونە دیارییە و بێبەرامبەرە.

هەر زیندانیکراو و گیراوێکی سیاسی کە دۆسیەکەی پشتڕاستکرابێتەوە و تۆمار کرابێت، لە کاتی ئەنجامدانی پرۆسەی هاوسەرگیری دیاری (منحە)یەکی پێدەدرێت کە بڕەکەی تەنیا (٥,٠٠٠,٠٠٠) پێنج ملێون دینارە.